Kỳ Đài còn gọi là Cột cờ là di
tích kiến trúc thời Nguyễn nằm chính giữa mặt nam của kinh
thành Huế thuộc phạm vi pháo đài Nam Chánh cũng là nơi treo cờ của triều
đình.
Kỳ Đài được xây dựng
vào năm Gia Long thứ 6
(1807) cùng thời gian
xây dựng kinh thành. Đến thời Minh Mạng, Kỳ Ðài được tu sửa vào các năm 1829, 1831 và
1840.
Kỳ Đài gồm hai phần:
đài cờ và cột cờ.
-
Đài cờ:
Gồm ba tầng hình
chóp cụt chữ nhật chồng lên nhau. Tầng thứ nhất cao hơn 5,5 m, tầng giữa cao
khoảng 6 m, tầng trên cùng cao hơn 6 m. Tổng cộng của ba tầng đài cao khoảng
17,5 m. Từ mặt đất lên tầng dưới bằng một lối đi nhỏ ở phía trái Kỳ Ðài, tầng
dưới thông với tầng giữa bằng một cửa vòm rộng 4 m, tầng giữa thông với tầng
trên cùng cũng bằng một cửa vòm rộng 2 m. Ðỉnh mỗi tầng có xây một hệ thống lan
can cao 1 m được trang trí bằng gạch hoa đúc rỗng. Nền ba tầng lát gạch vuông
và gạch vồ, có hệ thống thoát nước mưa xuống dưới. Trước đây còn có hai chòi
canh và tám khẩu đại bác.
-
Cột cờ:
Nguyên xưa làm bằng
gỗ, gồm hai tầng, cao gần 30 m. Năm Thiệu Trị
thứ 6 (1846), cột cờ được thay bằng một cây cột gỗ dài hơn 32 m. Đến năm Thành Thái
thứ 16 (1904), cột cờ này bị một cơn bão lớn quật gãy, nên sau phải đổi làm bằng
ống gang. Năm 1947, khi quân Pháp tái chiếm Huế, cột cờ lại bị pháo bắn gãy một
lần nữa. Năm 1948, cột cờ bằng bê tông cốt sắt với tổng chiều cao 37 m hiện nay mới được
xây dựng.
Thời Nguyễn,
trong tất cả các dịp lễ tiết, chầu mừng, tuần du cho đến việc cấp báo đều có hiệu
cờ. Trên đỉnh cột cờ còn đặt một trạm quan sát gọi là Vọng Đẩu. Thỉnh thoảng,
lính canh phải trèo lên Vọng Đẩu dùng kính Thiên lý quan sát ngoài bờ biển.
Ngày 23/8/1945, sau khi Bảo Đại
thoái vị, lá cờ đỏ sao vàng của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã thay thế cho
là cớ hình quẻ ly của triều đình Nguyễn. Trong Sự kiện Tết Mậu Thân năm 1968, 8 giờ sáng ngày
31/1/1968 quân giải phóng miền Nam chiếm được kỳ đài
và lá cờ của Mặt trận Dân tộc Giải
phóng miền Nam Việt Nam được kéo lên trong 26 ngày đêm.
Ngày 26/3/1975, sau khi giành thắng lợi trong Chiến dịch Huế - Đà Nẵng, lá cờ dài 12 m,
rộng 8 m của Mặt trận Dân tộc Giải
phóng miền Nam Việt Nam lại được kéo lên kỳ đài.
